MASEKA HEWTRENGİ YAN JÎ MÛREKİ

        

 

         

MASEKA HEWTRENGİ YAN JÎ MÛREKİ

         Marda xwu pîzera ameo tîya. Heqdê tîyanan di ci vîrî qe çîyên çinêbî. Qando ki kesî cirê nêvat bî, heqdê ney zanîş[1]ê ci jî çinêbî.

Gandê Mûreki sero babet babetî rengîy estîy bî. Cora cirê ‘’Maseka ‘Hewtrengi yan jî Mûreki’’ vajîyayê. Bi marda xwuya pîya bolkî maseyê sipey û sîya ew zewmbî cisnîy û rengî masey jî estî bî. Bi înana pîya masedan[2]î mîyan di coya[3]yê.

Mûreki, ferqê xwu û masandê bînan nêdîyê. Çiki werdîyeya ci kay ardê ci vîrî. Nê şikê ci ‘heme çîyo bîn ci aqilra besterdê, kerdê ci vîra.

Çoşmeyê ci ‘hendo ki balê ci antê ki, wexto ki kîber abîyayê, ay do ‘hema çimê xwu dûkanî sero zîq kerdê ew temaşeyê ci kerdê. Hele hele wexto ki kesên biameyê nezdîdê masedanî, ay do tîntilozik[4]î xwu dayê, balê înan biantayê, înanrê qeşmerey[5] bikerdayê.

Wexto ki kesên destê xwu nayê camdê ci ser, ay do o zuwanê xwuyo şîrin biberdayê destdê eyo nayê. To vatê beno ki qeşmereri şîyê destê înan maç kerdê. Ê weşdê înan jî şîyê.

Hemsalê ci jî zêdê masandê pîlan nê ‘haldê na masekda werdîrê bêhîlb[6]îy bî. Mûreki’rê no halê nînan bêxem ecêb ameyê. Vatê hadê nê pîlîy qe beno ki omidşîkenê, ya se bîyo nê hemsalandê mi, çirê nê ‘hend bêxem û bêhîlbê nê ‘halîyê? Nêyê çirê şênemegî[7] nêkenê, xwurê kêf nêkenê? Nê ‘halî Maseka ‘Hewtrengi jî kerdê kêfsal. Vatê qe beno ki nê hemcisn[8]ê ma kêfsadê, kêfê ci çinîyo.

Goreyê na Masekerda ‘Hewtrengi nê hembazanê ci rewnao şabîyayîşê coydê xwu kerd bî vinî.

Asas hergi roji zêdê rojda xwuya verêni biaso jî winî nêbî. Hergi roji Tîjî zêdê rojda verêni bi zeraq[9]dê xwuya tîroj[10]anê xwu bîyaro sînedê Dinya’o verdo jî, peynî babet babetî ahewlîyayîşî vrazîyayê, bol çî virrîyayê. Îşte gereg ki kes ê virrîyayîşan û a’hewlîyayîş[11]an bivîno, înanra nasîbdar bo. Gereg hêl û bêrê kesî no bo, wina bo. Îşte kes do bi no babeta xwu bi coya tepşo û coyê xwu mehnedar kero, tamê dinyay bigîro; kes do bi têlandê qetokana xwu bi coya nêgrêdo, bi înana nêmano. Eger wina bo, wexta kes bi têlandê qetokana nê, bi têldo asinîna bi coya metîn tepêşêno.

Rojên wahîrê masedanî yeno lewikê masedanî corra akeno. Xwu çewt keno ki masanrê qut bierzo, bê’hend ci tûnikira lîlikê cîyê tûnikda ci kewno û kewno masedanî mîyan.

Bê Masekda ‘Hewtrengi nê lîlikî balê kesî nêant. Lîlik awi mîyan di ata nata dîmdeya û şî çağil û qûmdê reng bi rengî di peyser denişîya. Ew Maseka ‘Hewtrengi jî bi kelecan[12]îya bi asnawa şî lîlikî ser. Qayîli ey bişînasno. Çiki nê weşvînik[13]î vero to vatê beno ki aya bifirro. Deha nêzanayê ki se kero! Kêfanra ‘eynî qelbê ci kerdê bierzo teber. Bi cesaretdê xwuyê werdîkekeya nişkêra şî lîlikî ver. Bi masekêna amê pê rî. Nêzana na çikesîya û kotîraya. Cirê mad mend[14]i. Winî bi ‘heyranêna winîyê pra  Çi ‘ecêb bî ki, a maseki jî zêdê ay winîyayê ayra, Maseka ‘Hewtrengi se ki ki kerdê, ay jî kerdê, senîn ki luwayê, a jî luwayê. Maseka ‘Hewtrengi çi ‘hereket ki kerd, ay jî kerd.

Mûreki rengandê na masekerda ‘hewtrengi sero ‘ecêb di mendi bî. Çi masekênda xasek û neqşîn û weşa! Wel’hasil nêşa çimanê xwu ci serra açarno.

Bol dima aqilê ci ame ci ‘seredi, Ame ci aqil, va ez do na maseki huwateniro da. Laberê dî ki herûnda huwatişî di bixwu aya senîn ki kena, a maseka hemberdê ci jî aya winî kena.

Mûreki ‘ecêb di mendi û dima qerar da, va ez do nay marda xwu mojnî. Çiki ancağ maya ci cirê şena nê ‘halî bido fe’hm kerdiş.

Qağû kewt bî ci pîze û gereg ki se’hatên ravey na maseka tirimbaz[15]i bisilasno. Senîn bîbî ki heta nika na maseka tirimbazi nêdî bî û nêşînasnê bî!? Gereg ki me’hneyêndê nê ‘halî bibîyayê.

Cîfan cîf[16]î şî mari heti.

Maya ci winî zêdê hergi fini quncikênda masedanî di mîskînanê vinderdi bî û xwuya şî bî, bî bî dalğûn[17]i.

Bi kelecanêna qîrrê marda xwu û va:

– Dayêêê! Ti şena deqeyên bêrê tîya? Ez do torê tîya di maseyênda tirimbazi bimojnî. Mi bixwu ‘heta nika nêdîya.

May tew ûjara nêbî. Nêhîlbîyê, balê ci canay sero bî. Laberê nêşa deha bol nê ‘halê xwu bikudêno, ce’almat[18] kewti ci dim.

Maseka ‘Hewtrengeri maseka ki lîlîki di mojnê marda xwu. Va, dayê;

– Na maseki bol xaseka. Laberê bi xasekeyda xwuya pîya jî masekênda tirimbaza. Ez se ki ki kena, a jî ey kena. Zewmbî çîyên jî nêkena. Bi helecan[19]îya pers kerd û va tirim çirê?

May finêra pîrqînî kewti ci ser û huwê. Maseka ‘Hewtrenga kiştênra na masekda tirimbazirê ‘heyret kena, kiştênra pîrqînda marda xwurê ‘heyret manena.

Deha nêşa xwu tepşo û marda xwurê va:

– Dayê tîya çirê winî huwena! Tîya di çîyo peyhuwatek[20] çiçîyo! Tora reca kena, mirê vaji.

May kewti bî huwatî ser û huwatî ci vîra berdi bî. Maseka Hewtrengi deha nêşa qedê xwu bo, bî kelgrî[21] û marda xwurê va:

– Dayê maseki do vajo beno ki mayê cîya qerfîy kenê. De hadê bibexişni û vaji.

Maya ci dî ki aya pey qehrêna. Huwate vindarna û va:

– Xasekî! A, tîya. Bibexişni vereka mi. Xetayê mino. Gereg ki ‘heta nika mi torê qewimîyayîş[22]ê dinyay bivatayê. Mi nêşa vajo. Wina bo jî ma bol bereymende nê’hesibênê. No, lîliko. Va lîlik û jû bi jû wesfê lîlikî pêro day.

Maseka ‘Hewtrengi bi balkeş[23]êndo ğorîya vajek bi vajeki[24] goşdareya marda xwu kerdi. Nê qisan serra Maseka ‘Hewtrengi deha bol bî balkeşê lîlikî û noqor temaşeyê xwu kerdê, xwu silasnayê. Çimê xwu nay bîy rengandê gandê xwu, temaşeyê neqşîneyda xwu kerdê. Dima ageyrê marda xwu ser û va, dayê:

-Yanê nê ‘hendayên rengê weş û delalîy û neqşînîy ê minê? Ez ‘hendayên xaseka?

May jî cirê va:

– E delalîna mi. Na tîya, nê rengê weş û delalîy û neqşînî jî ‘heme ê toyê, ti jî ‘hend xaseka.

Dima pers kerd û va dayê:

– Nê rengê mi çirê ‘hendayên bolê?

May jî va:

– Na, merselayênda bol ‘ecêbi û me’hnedara delalîna mi. Ti qayîla ez amîyayîşê me’hnanê û rengandê toyê ‘ecêban û neqşînan vaja?

Mûreki vana:

–         Ê xwura ez qayîla. Senîn qayîl nêbena!

Ney serra maya ci cirê rengan û neqşanê ci jû bi jû wina vana:

– Ewro besteyê meştî, meşti jî besteyê ewroyo. To dî senîn ki mûrekîy pê dima rêze benê ya! Îşte amorê hergi weşî jî zêdê nînan pê dima rêze beno, besteyê pêyo. Hergi cisn û dûmdar[25] jî nîşananê xwu, pîzeveşeya xwu, tamweş û tamsalanê xwu, zengîney û neçareya xwu, bolaney û qeyretanê xwu, vînayîşan û posenanê xwu, wel’hasil hergi wefa û cefayê xwu verdano dimdar[26]andê xwurê. Îşte nê wesfîy jî dimayênan wina kenê rengdarîy. Senîn ki weşanê bînan ti kerda rengdari, ti jî çîyêndê xwu verdê û kesanê bînan zêdê xwu rengdar kerê. Îşte nê rengê serdê ma jî nîşan û rengê verênandê mayê ki zêdê vizêrî û ewroy, zêdê meşti û bîroy besteyê pêyê, payok[27]ê pêyê. Verênê ma oqyanûsan mîyan di coyayê, pêra bîyê tesîrkarîy, nêvato filan kesîy cîyayê, zewmbîyê, bi dosteya pê di bîyê wereykarîy, pê di weş vato, pê nêabirnao, pêrê nêvato ‘’o, o bîno; na, na bîna; filan kes filan bîyo’’ û bi weş û delaleya pêrê ravîyarnao. Belê maseka delalîni, tîya xwu sero bi ‘hezarana babetî nîşananê masan çarnena.

Mi va ya ê hergi cisnî û weşî beno ki bi ‘hezarana rengê ci estê. Mersela renga kalikdê to ku’ho[28] bîya. Çiki wextê ey di bolaney[29] esti bîya. Wexta pêra parakerdiş û paştî pêdayîş est bîyo. ‘Hezkerdiş û ‘hurmet û weşvîney[30] esti bîya. Îşte renga ku’hoy kalikdê tora resaya mi, mira jî resaya to.

Na raştay bizani ew xwu vîra meki! Û va ê ki yenê nê dûkanî, bolê ci jî bi maya wextê xwu ravîyarnenê. Çiki rengê ma zerreyê înan kenê germ û înanrê helecanêndo weş û bi’heyret û wesarî danê.

Wel’hasilo kelam maya ci do qe beno ki hewna bol çî bivatayê, boya werdîya ki kewti ci zincîyeri, ci ant û pêl da bi xwu û vera qutdê xwu şî.

Şîyayîş di veng kerd bi Mûrek’da xwu û va:

– Ti jî xwurê bê tayên werd bûri. Torê nêmano û veyşan manena ha!

Xema Mûreki nêbî, ay balê xwu na bî lîlikî ser û tey bî bî vinî. Mûreki pîrika xwuya ki lîlik di bî, bi aya kewti bî ğorîyaneyda oqyanûsî.

Kam çi zano ê masedananê tengan vero ê dengizandê girdan di asnaw kerdiş çi weşo! Kanî şîyayîş di dêsandê masedananro gunayeni, kanî oqyanûsanê bêbinan û bêdêsan di asnaw kerdiş!

Dima bi dest panayîşdê marda xwuya hesîyê axwu. May va:

-Ti do veyşan bimanê ha! Metersi kes bi lîlikî nêveyêno!

Goş na marda xwuyo û bi leza tayên werd werd. Wexto ki werdê xwu werdê jî ci vîrî di oqyanûsî di bi pîrekerda xwuya winî ğorîyane asnaw kerdiş est bî. Nê hewnî a kerdi bî bincomî. A qayîli bî ageyro lîlikî ser û pa wextê ravêrno.

Va dayê pîzeyê bî mird, ez şena şira?

May cirê va:

-Eger to pîzekê xwu kerdo mird, ti şena şirê. Qağû megî, o lîlik deha ê toyo, ti şena re’hat bikerê.

May şî quncikda xwu û Mûreki jî şî lîlikdê xwu heti. Mûreki kerd ki bi hewnan û ‘heyalandê xwuya destê dapîrda xwu tepêşo û ğorîyaneyda oqyanûsî bin kewo, nişkênra tesîrêndê destên xwu sero dî. Wexto ki no desto ‘heyret xwu serra eşt, deha o ki bî bî, bî bî û şî bî. Nê ‘halîra peydi ageyrayîş çinêbî. Dî ki wahîrê ci ci kerdo parzûn û oyo keno ci biroşo mişterîdê xwu. Ay zana me’hneyê ney çiçîyo. Finên di fnîy veng kerd bi marda xwu û va:

-Dayê, dayê! Mi reyni jî. Peynî o ki bî bî, finên bî bî. Do biroşîyayê. Finên tenîya bi marda xwuya kewti pê rî û dima dî ki kewta qawanozi û aya destdê mişterîdê ci di. ‘Hes û bes çinêbî. Mejbûr mendi bî û qebûl kerd bî.

Mûreki nêzana ki na bêvenganeyênda bêçarêya yan coyêndo neweo.

 

 

No ‘hîkaye, Tirkî di ‘’Gökkuşağı Renkli Balık’’ra açarîyao.

 

Açarnok: Şaban ŞENATEŞ

12. 11. 2014

Suwêrek’i

 

---