KERKERRE Û QERTENOS

KERKERRE Û QERTENOS

zuwanbaz

Kerkerre:

Keso ki, çîyo ki yan kişta serrana, yan kişta paye(meqam)ya, yan kişta zengîneya ew yan jî zêdê nînan mersela kişta qelawey û girdeyda bejna, kesandê bînan girdêrî û raveyêrîyo. Eger cinî bo, wexta ‘’kerkerra’’ vajêno.

Mersela, vanê:

Kerkerreyê yenê, gereg ki ma ca bidê înan. Tew derê ki ma xwurê odera bivijîyê.

Ez şîya ki, çendi ki kerkerreyê dewi estê, pêrko êyê ûja di.

La birayê mi, ez senîn bi înana bigeyra? Ez neçarê di perana, ê pêro kerkerrey bî.

Ez nê kerkerran mîyan di nêşena xwurê ca bivîna. Vanê ‘’qaz bi qazîya, baz bi bazîya’’.

Na qisa, qandê hewley vajêna, qandê nehewley nêvajêna. Çiki eger xrabeyrê bivajîyo, xrabeyda cirê kelîmaya ‘’qertenos/i’’ esta.

Qertenos:

Keso ki, çîyo ki bîyo qert, bi qerteyda xwuya pîya qewet û genceya xwu û hêleyê xwuyo ercîyaye kerdo vinî, cira çîyêndo ercîyaye nêvijêno.

Kes qertenesonra nêşeno ne’hfêndo ercîyaye bivîno. Çiki zêdê gencan ne’hfîdar nêbenê, kes sero bigurweyo û ci bibanderno jî, do bîlaheq û bîlasebeb bo, kes do bolkî wext û hêle vinî kero. Gencan sero gurwîyayen û banderîyayeni, awa xwu şitiliro kerdena; laberê qertenosan sero gurwîyayen û perwerde bîyayeni, awa xwu darda wişkiro kerdena.

AKERDENA VAJEKDA ‘’KERKERRE/A’’Y:

Kerr:

Keso ki, çîyo ki goşanra nêşeo, nêşeno biaşnawo, veng ci nêşino, goşê ci kerrê. Me’hneyê cîyo esîl noyo. Eger cinî yan jî makî bo, wexta vajeki bena ‘’kerri’’.

Zv.¹ Keso ki, çîyo ki cadê xwu di grano, nêluwêno, kes liv nêşeno prodo, kes rew rewî nêşeno ci cara bilûno, bi livêndo şenika ‘hereket nêkeno.

Mersela şardê ma mîyan di qandê na heti tayên kesanrê wina vajêno:

Eyff! Kerro, cara nêluwêno!

Qandê sîyandê gird û granan jî ‘’sîya kerri’’ vajêno. ‘Hetta na qisa Kurmancî di jî bi no me’hneya esta. Mersela navik²dê sûkda Qerekose’y di dewa ‘’kevirê kerr’’, Qeza(bestok)a Mardîn’’i Dêrik’i di dewa ‘’Kevirê Kerr’’, Suwêrek’i di kişta Qerejdağ’î di dewa ‘’Kevirê Kerr’’ esta.

Heqdê me’hnedê ‘’kerr’’îyê ‘’gird û graney’’ di pîlvajey û tayên qiseyê Dimilan û Kirdasan jî estê:

Kurmancî di:

Kevir giran e di cihê xwe de³

Kevirê aşê çiqas giran be jî, aşvan bi fena xwe wî radike[4]

Kevirên mezin, bi yên biçûk disekinin[5]

Dimilî di:

Sîya kerri: Sîya gird û grana ki kes rew rewî nêşeno bilûno.

Pîlvaje:

Sî, ca di gran bena.

Sî, cadê xwu di grana.

Kerre: Cao ki bi sîyandê girdana ameo meydan û goreyê cayandê bînan deha berzo.

Kerra: Sîya gird û grani.

Wel’hasilê kelami goreyê nînan, kelîmerda ‘’kerkerre’’ya pêyabesteri sifte sifte nûşaya kelîmerda siftekênda ‘’kerr’’i di nûşaya R’ya dimayêni kewta û kelîma bîya ‘’kerkerre’’.

Xwura sî, ‘’kerri’’ nêbena. Çiki goşê sîyeri çinîyê ki ew fina sî însani nîya ki bişinawo. Dêmağkî me’hneyê ci ‘’sîya ki gird û grana ki cara nêluwêna, rew rew ew bi gengazeya liv pro nêdeyêno’’ya.

Fina ‘’kerkerre’’ weşme’hne di, ‘’qertenos’ jî

DELÎLÊ ‘’KERR’’Î Û GRANEYDA SÎYAN SERO

Ser kevir û granîya keviran qiseyê mezinan[6]

Kevir giran e di cihê xwe de

Kevirê aşê çiqas giran be jî aşvan bi fena xwe wî radike

Kevirên mezin, bi yên biçûk disekinin

                                                                                                                                                                                              Çime: Gotinên pêşiyan F-M – Wîkîgotin

ku.wikiquote.org/wiki/Gotinên_pêşiyan_F-M

Dewênda Dêriki

Çime[7]: www.pen-kurd.org/kurdi/salihkevirbiri/ciroken-bihusta-lal.html

Ağrı Merkez köyü

SAĞIRTAŞ – KEVİRÊ KERR

Çime: www.serhed.org

Sî cadê xwu di grana(Pîlvajeya Dimilan(Suwêrek’i).

Sîya kerri: Ağır, kımıldanmaz, hareket edilmez taş(Fatma ŞENATEŞ/SUWÊREK’i)

[1] Zewmbîvaje(zekivaje): Îdyomi.

[2] Navîn, merkez.

[3] ‘’Sî grana cadê xwu di’’

[4] ‘’Arsî(arasî, sîarî) çendi ki grani bo jî, qerraş ay zêdê xwu(senîn ki wazeno) werzaneno’’.

[5] ‘’Sîyê girdîy, bi sîyandê werdîyana vindenê’’.

[6] Sîyan û graneyda sîyan sero pîlvajey.

[7] Bi Tirkî ‘’kaynak’’